توانایی‌های یک کودک خودآگاه به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود.
- توانایی درک کردن و بیان احساسی را که تجربه می کند در قالب کلمات دارد.
- خودراهبر است و می‌تواند برای خود دستور العمل ( در حد توان ذهنی و سن و…)داشته باشد: اول این کار رو انجام می‌دم ؛ بعد اون کار رو انجام می‌دم.
- می‌تواند برآورد کند که در راستای رسیدن به هدفش و انجام موفقیت آمیز وظایفش نیاز دارد چه چیزی را یاد بگیرد.
- نقاط قوت و نقاط ضعف شخصی خود را درک می کند.
- نیازهای کودکان کوچکتر از خود را درک می‌کند: مثلا دست آنها را موقع عبور از خیابان می‌گیرد.
- هشیار است که رفتار او چگونه روی سایرین تأثیر می‌گذارد و بر‌اساس این هشیاری رفتارش را اصلاح و تنظیم می‌کند.
خودآگاهی یکی از انواع مهارت تفکر است که به توانایی کودک به داوری کردن صحیح عملکرد و رفتار خود می‌پردازد. همچنین به توانایی او در پاسخ به موقعیت‌های متفاوت اجتماعی مرتبط است. همینطور ظرفیت کودک برای مرتبط شدن و همدلی کردن با افراد را نشان می‌دهد.
مثلا کودکی را در نظر بگیرید که در کتابخانه در حال صحبت با صدای بلند است در حالی‌که سایر کودکان در حال مطالعه هستند؛ کودک خودآگاه، متوجه است که بلند حرف زدن او در افراد در حال مطالعه چه حسی ایجاد می‌کند؛ بنابراین شدت صدای خود را با ملاحظه، به سطحی تنظیم می‌کند تا برای سایرین ایجاد مزاحمت ننماید.
مهارت خودآگاهی یک توانایی اجرایی است و هم برای موفقیت‌های آکادمیک کودکان اهمیت دارد و هم برای رشد عاطفی و اجتماعی آنها.
این مهارت ، ظرفیت درس گرفتن از اشتباهات را تسهیل می‌کند؛ به فرد کمک می‌کند از نقد شدن استقبال کند؛ به دیگران گوش فرا دهد و احساسات ایشان را بفهمد.