تعاملات اجتماعی در کودکان شامل ارتباط با والدین، مربیان و همسالان است و از همان اوایل کودکی در آنها شکل می گیرد. اولین ارتباط و تعامل کودک با والدین آغاز می شود و کم کم همسالان و دیگر افراد مانند مربیان را نیز در برمی گیرد. کودک در ابتدا حمایت و امنیت را در خانواده و در کنار والدین خود درک کرده و به آنها اعتماد می کند و این ارتباط پایه و اساس شکل گیری امنیت بنیادین و دلبستگی امن در کودک است. موفقیت در برقراری تعاملات اجتماعی ضامن موفقیت کودک در سالهای بعدی زندگی است. ارتباط کودک با همسالان نیز نقش مهمی در رشد و پرورش کودک و توسعه روابط بین فردی دارد.

تأخیر در رشد اجتماعی و عاطفی به چه معناست؟

تأخیر در رشد اجتماعی-عاطفی به شرایطی اشاره دارد که در آن کودک به نقاط عطف تعامل و ادراک مورد انتظار برای سن تقویمی خود نرسیده است. این نقاط عطف شامل جنبه های اجتماعی لبخند، بازی، و تعامل با دیگران و همچنین نیازهای عاطفی برای ابراز وجود و ایجاد عزت نفس قوی است.

کودکی که در دوران نوزادی بعد از گذشت چند ماه از تولد هنوز لبخند اجتماعی نمی زند یا کودکی که در پنج سالگی هنوز نمی تواند در یک تیم دو نفره یا چند نفره با سایر کودکان بازی کند دچار تأخیر در تحقق رشد اجتماعی -عاطفی است.

همان طور که اشاره شد رشد اجتماعی و عاطفی معمولاً از دوران نوزادی با پیوند بین کودک و مراقب شروع می شود، اما می تواند در مراحل بعدی زندگی نیز رخ دهد (مثلاً بین یک کودک و یک مادرخوانده یا پدرخوانده).

 شیوع تأخیرهای رشد اجتماعی و عاطفی چقدر است؟

تأخیر رشد اجتماعی و عاطفی امری شایع است. به احتمال زیاد با من موافقید که شیوع پاندمی کرونا خود به این تاخیر رشدی دامن زد. مشکوک شدن به این نوع تاخیر می تواند راه را برای مداخله در دوران کودکی و خدمات مرتبط (مانند آموزش مهارت های اجتماعی برای کمک به فرزند شما برای رسیدن به نقاط عطف رشد) هموار کند.

نقاط عطف اجتماعی و عاطفی مورد انتظار چیست؟ مهمترین بخش رشد اجتماعی و عاطفی کودک از بدو تولد تا پنج سالگی اتفاق می افتد. دانستن اینکه چه چیزی را باید در چه سنی در کودک جستجو کنید اولین قدم برای اطمینان از پیشرفت قابل قبول فرزندتان است.

سال اول:

در 3 ماهگی - اکثر نوزادان اولین لبخند اجتماعی خود را ایجاد می کنند. این نقطه عطف اجتماعی و عاطفی اولیه است که باید در این سن به دنبال آن باشید. نقاط عطف دیگر شامل لذت بردن از بازی با مراقبین و برقراری ارتباط با صورت و بدن است.

در 7 ماهگی - نوزاد ممکن است به نام خود، احساسات در صدای والدین یا بازتاب در آینه پاسخ دهد.

 در 12 ماهگی - کودک باید مفهوم "غریبه" را درک کند و ممکن است در اطراف اعضای غیر خانواده خجالتی به نظر برسد. کودک همچنین باید بتواند صداها (مانند کلمات) یا حرکات (مانند تکان دادن) را در این زمان تقلید کند.

سالهای نوپا: در سن 2 سالگی - کودکان ممکن است کلمات یا حرکات خاصی را کپی کنند، اما کودکان در این سن شروع به تشخیص خود به عنوان یک هویت مجزا می کنند. خودپنداره در این سن همراه با ویژگی های شخصیتی متمایز رشد می کند.

پس از 2 سالگی - پس از شناخت خود به عنوان موجودی جداگانه، کودکان شروع به درک، لذت بردن و بازی موازی در کنار کودکان دیگر می کنند.

بعد از 3 سالگی - تا پایان سال سوم کودک، او باید بتواند مفهوم یک بازی ساده را درک کند و مفاهیمی مانند "مال شما" در مقابل "مال من" را بداند.

سالهای پیش دبستانی

4 سالگی - این سال هم مستقل و هم تخیلی است. بچه‌ها یاد می‌گیرند که به صورت تعاملی با دیگران بازی کنند و اغلب نقش‌های اجتماعی قابل تشخیص را وانمود می‌کنند (مانند «مامان»، «بابا»، و غیره).

سن 5 سالگی - در این سال، کودکان ممکن است ترجیح دهند که زمان بیشتری را با دوستان بگذرانند و همچنین تفاوت بین پسران و دختران را درک کنند. کودکان همچنین از فعالیت های بیانی مانند آواز خواندن، رقصیدن، بازیگری یا ورزش های اساسی لذت می برند.

چگونه یک کودک می تواند برای تاخیر در رشد اجتماعی و عاطفی کمک های اضافی دریافت کند؟

اگر فرزند شما به نقاط عطف مورد انتظار نرسیده است، یک متخصص اطفال ممکن است درمانهای خاصی را توصیه کند. متخصصانی که ممکن است در توسعه اجتماعی یا عاطفی تخصص داشته باشند عبارتند از:

• کاردرمانگران
• رفتار درمانگران
• روانشناسان کودک
•  معلمان آموزش ویژه
• درمانگران مهارت های اجتماعی

کودکان مبتلا به این تأخیرها از تعامل با همسالان خود در محیطی امن و در عین حال ایجاد اعتماد به نفس و عزت نفس سود می برند. برنامه های آموزشی می تواند مبتنی بر موارد زیر باشد: یادگیری مفهوم ساختار و قابلیت پیش بینی ، تفکیک مفاهیم انتزاعی به کاربردهای عملی که کودک با تاخیر می تواند آن را درک کند ، ساده کردن زبان برای آموزش به کودکان این که چگونه دستورالعمل ها را دنبال کنند، یادگیری کار با هم به صورت دوتایی و سپس گروهی ، آموزش خودآگاهی و عزت نفس .

چگونه والدین می توانند رشد اجتماعی و عاطفی را ارتقا دهند؟

 اولین قدم این است که به دنبال نقاط عطف اجتماعی و عاطفی در هر سنی باشید. اگر متوجه شدید که فرزندتان این مهارت ها را توسعه نداده، یا حتی یک سری مهارت را که قبلا کسب کرده بود، از دست داده است، یا به طور غیرعادی گوشه گیر یا به طور عجیبی پرخاشگر به نظر می رسد، توصیه می شود از یک درمانگر کودک کمک بگیرید.

نکات دیگر شامل موارد زیر است:

تشویق مشارکت اجتماعی با خانواده از دوران کودکی تا نوجوانی؛ 

اگر کودک ناراحت است، ابتدا با او همدلی کنید؛

او را تشویق کنید؛

با کودکان یک به یک تعامل کنید

 زمان بازی منظمی را با همسالان کودک ترتیب دهید

 رفتار های مثبت او را تحسین کنید،

به کودکان اجازه دهید تا به بازی در فضای باز و داخل خانه عادت کنند؛

آداب و اصول کلی رفتاری، آداب معاشرت و مهارت های مناسب را برای هر محیط اجتماعی جدید به کودک آموزش دهید.