"حافظه فعال" یا working memory اصطلاحی است که روانشناسان و متخصصین علوم شناختی برای توصیف توانایی ما در نگه‌داشتن اطلاعات در قسمت پیشین ذهن و دستکاری این تکه های کوچک اطلاعات در مدت زمانی خیلی کوتاه به کار برده‌اند. این ظرفیت نگهداری اطلاعات به منظور تکمیل یک کار در حال انجام، رمزگذاری اطلاعات، یا ایجاد اهداف، برنامه‌ها و مراحل متوالی برای دستیابی به اهداف است. یک مثال کلاسیک آن، توان به خاطر سپاری اعداد در محاسبات ذهنی است. این اصطلاح اغلب مترادف با حافظه کوتاه مدت استفاده می‌شود و بسیاری تصور می‌کنند که جایگزین اصطلاح قدیمی "حافظه کوتاه مدت" خواهد شد. اما حافظه فعال صرفا توان به خاطر سپاری اطلاعات نیست بلکه روی آن محتوای ذخیره شده پردازش و کار انجام‌ می‌شود؛ در حالیکه حافظه کوتاه مدت محل ذخیره اطلاعات بدون انجام پردازش است. پس هنگامی که یک فعالیت با استفاده از سیستم حافظه فعال انجام می‌شود، این کار شامل کنترل اجرایی و کنترل توجه نیز هست که امکان یکپارچه سازی، پردازش، دفع و بازیابی اطلاعات را فراهم می‌کند.

حافظه فعال برای انجام فعالیت‌های چند مرحله‌ای، دستکاری‌های ذهنی کامل مانند پروژه‌های محاسبات ذهنی یا زبان نوشتاری سیال و پیروی از دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای ضروری است. این یک "فضای تفکر" ذهنی را فراهم می‌کند که در بسیاری از فعالیت‌های مهم یادگیری و موقعیت‌های روزمره استفاده می‌شود. این یک مهارت ذهنی اساسی است که برای یادگیری و کارهای روزمره مهم است. بسیاری از کودکان با مشکلات یادگیری و اختلال توجه، در  حافظه فعال یا کاری خود مشکل دارند.

در موارد اختلال، اطلاعات موجود در حافظه فعال ممکن است از بین برود یا به این دلیل که توجه از آن منحرف می‌شود، یا زمانی که سعی می‌کنیم کار دیگری را همزمان انجام دهیم، با اطلاعات دیگری جایگزین می‌شود. حافظه فعال تا حدود اواسط نوجوانی در کودکان به رشد خود ادامه می‌دهد. اختلالات این نوع از حافظه در بزرگسالی و در مقایسه با افراد سالم خود را خیلی واضح‌تر نشان می‌دهد.

به نظر می رسد کورتکس فرونتال(پیشانی) مغز ما به خصوص ناحیه دورسولترال پره فرونتال، و کورتکس پاریتال (آهیانه) و کورتکس سینگولیت قدامی و بعضی از بخش‌های هسته‌های قاعده‌ای در حافظه حافظه فعال ما نقش مهمی دارند.

زمانی که ما از حافظه فعال صحبت می‌کنیم، در واقع در حال صحبت کردن در مورد چند ثانیه هستیم؛ این بخش حافظه ظرفیت بسیار اندکی دارد؛ پیشگامان بحث حافظه فعال این نظر را داشتند که ما تنها هفت واحد را می‌توانیم در حافظه فعال ذخیره کنیم. در NLP یا برنامه‌ریزی عصبی زبانی، این تعداد بین 5 تا 9 مورد ذکر می‌شود.

اکنون می‌دانیم که عوامل متعددی وجود دارد که بر تعداد واحد‌هایی که یک فرد می‌تواند در حافظه فعال خود نگه‌دارد تأثیر می‌گذارد. برای مثال، برای کلمات، این بستگی به طول کلمات و میزان آشنایی قبلی با آن کلمات دارد.

چرا این مبحث به عنوان کوچ برای من مهم است؟

مراجعان شما از حافظه فعال خیلی استفاده می‌کنند. راه‌هایی برای تعامل با آن برای کمک به بهینه‌سازی عملکرد آن وجود دارد، و مواردی هم هستند که اثر خاصی روی توسعه آن ندارند. آگاهی از چیستی و نحوه عملکرد آن به این معنی است که می‌توانید به مراجعان خود کمک کنید تا متوجه تغییرات استراتژیکی شوند که می‌توانند در حافظه فعال خود ایجاد کنند.

همانطور که گفتیم، «مردم می توانند 7 واحد ، یا 2 تا کمتر و 2 تا بیشتر را یعنی بین 5 تا 9 مورد را در حافظه فعال خود به خاطر بسپارند»؛ اما از آن زمان در این تعداد تجدید نظر شده است. همانطور که ذکر شد عوامل مختلفی در تعداد «واحد‌های» ذخیره شده یک فرد در حافظه فعال نقش دارند. زمانی که در مورد حافظه فعال بحث می‌کنیم، چیزی که باید در نظر داشت، تحقیق K Anders Ericsson است، که افرادی را مطالعه کرده است که قادر به یادآوری 80 عدد بوده اند (اریکسون، 1980).

این مطالعه و آزمایش‌های مشابه حافظه، می‌تواند کاملاً فریبنده باشد، زیرا این فرد در حافظه بلندمدت خود تعداد زیادی ارقام از سایر نقاط مرجع، ذخیره کرده بود و در سطح حافظه فعال همچنان تعداد نسبتاً کمی از عدد‌ها ذخیره می‌شد، اما هر کدام از این اعداد معدود، ارقام بسیار بیشتری را در زیر خود باز می‌کردند. مانند یک کد یا فایلی که باز می‌شود (یا به عنوان نشانه های بازیابی عمل می کند) و داده های بسیار بیشتری را در سطح بعدی ارائه می دهد. بنابراین استفاده از مهارت‌های تقویت حافظه باعث افزایش چندانی در ظرفیت حافظه فعال نمی‌شود. در واقع این افراد که قدرت به خاطر سپاری بالای اعداد از خود نشان می‌دهند و حافظه عددی عالی دارند، توانایی به یاد آوردن کلماتشان نرمال بود. و اگر با این روش‌ها حافظه فعال تقویت شده بود می‌بایست تاثیر خود را بر به خاطر سپاری کلمات نیز نشان میداد.

یک مطالعه تصادفی‌سازی و کنترل‌شده نشان داد که تمرین حافظه فعال طیفی از توانایی‌های شناختی را افزایش می‌دهد و فعالیت مغز در کورتکس پره فرونتال مغز افزایش می‌یابد. همچنین، افزایش قابل اندازه‌گیری در تراکم گیرنده‌های عصبی دوپامین مشاهده شد. از دیدگاه ناقل‌های عصبی، دوپامین و گلوتامات هر دو در حافظه فعال نقش دارند.

 مطالعه کلیدی دیگری نشان داد که توانایی ما برای سرکوب اطلاعات غیرمرتبط، برای عملکرد بهینه حافظه فعال ما چقدر مهم است. حواس پرتی نیاز به سرکوب دارد، که اغلب به این معنی است که فعالیت عصبی در کورتکس حسی نیاز به تعدیل شدن دارد. به عبارت بسیار ساده، توانایی ما برای به خاطر سپردن اطلاعات مرتبط، به توانایی ما در محدودکردن تداخل اطلاعات نامربوط بستگی دارد. امیدوارم این بسیار منطقی به نظر برسد و شما هم آن را با توجه به تجربیات خود تأیید کنید. تا زمانی که مطالعاتی برای تایید مکانیسم‌هایی که در سطح عصبی رخ می‌دهند انجام نشود، برخی از این موارد را به طور قطع نمی‌دانیم، فقط حدس می‌زنیم که آنچه در سطح تجربی منطقی به نظر می‌رسد می‌تواند تقلیدی از آنچه در مغز اتفاق می‌افتد باشد.

امروزه در سطح سلولی نشان داده شده که وقتی حواس ما با اطلاعات نامربوط پرت می‌شود، فرآیند عصبی شامل اضافه بار حافظه می‌شود. توانایی ما برای فیلتر کردن موثر اطلاعات نامربوط با سرکوب عصبی، به منظور جلوگیری از بارگذاری بیش از حد و اشغال شدن ظرفیت محدود حافظه فعال ما، یک فرآیند کلیدی است.

کوچینگ فرصت فوق‌العاده‌ای برای ارزیابی خود فراهم می‌کند. دعوت از یک مراجع برای ارزیابی صادقانه توانایی‌اش برای سرکوب اطلاعات نامربوط، می‌تواند تجربه بسیار ارزشمندی باشد. مراجعی که از شلوغی ذهنی و پرت شدن حواس خود نگران است و می‌خواهد حافظه فعال خود را گسترش دهد با در نظر گرفتن زمینه‌های مختلف زندگی، برای مثال، مقایسه موقعیت‌های مختلف می‌تواند به خودش کمک کند؛ توجه به موقعیت‌های مختلف مثلا در محل کار زمانی که تنهاست، در محل کار وقتی با دیگران است، در خانه وقتی تنهاست، در خانه وقتی با شریک زندگی‌اش است، یا با کودکان، و غیره، می‌تواند به او در پیدا کردن شرایط بهینه برای فیلتر کردن اطلاعات نامربوط کمک کند و برخی از فرصت‌ها را برای توسعه و رشد آشکار کند.

البته کارهایی وجود دارد که می‌توانیم برای کاهش نیاز به سرکوب عوامل بیرونی حواس‌پرتی انجام دهیم. یکی از ساده‌ترین راه ها در محل کار یا خانه، مرتب کردن وسایلمان است. تمام موارد قدیمی را که در حال حاضر از آنها استفاده نمی‌کنید پاک کنید. چیزهایی را که به طور منظم از آنها استفاده نمی‌کنید دور از دید قرار دهید. حال که می‌دانیم که توانایی ما برای ذخیره موارد در حافظه فعال خود و پردازش اطلاعات در آنجا، زمانی که به عوامل حواس‌پرتی اجازه ادامه انجام کارشان را بدهیم، مختل می‌شود.

سؤال مهم می تواند اینگونه باشد: ما در مورد آن چه کاری می توانیم انجام دهیم؟

پاسخ تا حدی در مطالعه‌ای نهفته است که به بهبودهای مرتبط با تمرین در حافظه فعال می‌پردازد. در این مطالعه الکتروانسفالوگرافی (EEG) افراد در حالی که سه کار مختلف انجام می‌دادند ثبت می شد. تشخیص حرکت، جهت حرکت و تشخیص تأخیری. کار اول هیچ تداخلی با حافظه فعال نداشت، اما دو کار دیگر شامل انواع مختلفی از تداخل در طول بازه نگهداری حافظه بود: که میشد در دو دسته قرارشان داد: حواس‌پرت کننده‌ها و قطع‌کننده‌ها. هر دوی این اشکال تداخل، عملکرد حافظه فعال را مختل می‌کردند. با این حال، هم دقت و هم زمان پاسخ با تمرین بهبود می‌یافت. بنابراین به نظر می‌رسد که می توانیم با تمرین کردن، در فیلتر کردن اطلاعات نامربوط پیشرفت کنیم.

مطالعاتی مبنی بر اثر خواب کافی بر حافظه فعال وجود دارد و با داشتن خواب ناکافی، در حافظه فعالمان ایجاد اختلال می‌کنیم و فعالیت سلول‌های عصبی در طی محرومیت از خواب کاهش می‌یابد.

یک مطالعه جالب به تأثیر جویدن بر حافظه فعال پرداخت. جویدن با فعال شدن نواحی مختلف مغز از جمله کورتکس پره فرونتال مغز مرتبط است. این مطالعه به بررسی اثرات خاص جویدن بر فعالیت‌های عصبی در حین کار حافظه فعال پرداخت و از fMRI برای کمک به دیدن آنچه اتفاق می‌افتد استفاده کرد. شرکت کنندگان در این مطالعه مجبور بودند آدامس های بی‌بو و بی‌مزه بجوند و وظایف خاصی از حافظه فعال را انجام دهند. نتایج پیچیده بودند و فعالیت را در بسیاری از نواحی مغز، از جمله کورتکس پره فرونتال ( بخش دورسولترال) نشان دادند. همچنین این پیشنهاد وجود داشت که جویدن ممکن است فرایند عمل حافظه فعال را تسریع کند.

برای هر کسی که در نقشی کار می‌کند که مبتنی بر دانش است، جایی که توانایی تفکر یا قدرت محاسبه، ویژگی‌های با ارزش و مهم برای آنها است، جا برای حمایت از رشد و توسعه وجود دارد. به مراجع خود آموزش دهید که حافظه فعال چیست و چه محدودیت‌هایی دارد.

به یاد داشته باشید:

• وقتی حواسمان پرت می شود، در واقع بخشی از محتوای حافظه فعال خود را از دست می‌دهیم.
• وقتی فردی در حال ارائه اطلاعات مهمی به ماست و در عین حال حواسش پرت است بخشی از اطلاعات او از حافظه بلندمدت‌تر به حافظه فعال وارد نمی‌شود که او بتواند آن اطلاعات را به طور صحیح و کامل به ما منتقل کند.
• ظرفیت حافظه فعال شما محدود است؛ پس انتظار غیرواقع‌بینانه از آن برای ذخیره موارد زیاد نداشته باشید.
• انسانها در به خاطر سپاری متفاوتند؛ این تفاوت گاه به ویژگی‌های متفاوت حافظه فعال مربوط است و گاه به شیوه ترکیبی استفاده از حافظه فعال و لینک آن به حافظه بلندمدت توسط فرد.
• در مطالعات نشان داده شده که ورزش‌های با شدت بالا می‌توانند سبب بالا رفتن ظرفیت حافظه فعال شوند.
• استرس می‌تواند ظرفیت حافظه فعال را کاهش دهد و حافظه فعال ما در شرایط استرس نمی تواند در وضعیت اپتیمال و بهینه خود باشد.

در کل پیشنهاد شده که با تمرین‌هایی منجر به بهتر شدن عملکرد حافظه فعالمان شویم و شادتر و متمرکزتر و مؤثرتر زندگی کنیم؛ چندتا از موارد عجیب که دیده شده شاید به توسعه حافظه فعال منجر شوند عبارتند از:

• بالا رفتن از درخت ؛ شما از حافظه فعال برای حفظ تعادل و تعیین مسیر بالا رفتن و برآورد جای فعلی تان استفاده می کنید.
• خوردن گوشت قرمز، ماهی حاوی روغن بالا، و شکلات تلخ( تقویت موقت)
• و مهمترین مورد؛ گوشی هوشمند خود را خاموش کنید! تداخل مداوم برای تمرکز طولانی مثل سم است و بخش زیادی از محتوای موجود در حافظه فعال را بیرون می‌ریزد.

انجام همزمان چند کار با هم یا multitasking، با اجزاء پردازش و ظرفیت ذخیره‌سازی حافظه فعال مرتبط است. هرچه حافظه فعال یک فرد کارآمدتر باشد، در انجام چند کار همزمان بهتر به نظر می‌رسد. این به ویژه در نقش‌های شغلی خاص مفید است و فرد گاهی در شرایطی باید به این شکل کار کند.

وقتی کاری را بر عهده می‌گیریم، چندین شبکه مغزی که با توجه و کنترل شناختی سروکار دارند درگیر می‌شوند. تلاش برای انجام هم زمان چند کار می‌تواند تداخل بین این شبکه‌ها ایجاد کند و این می‌تواند منجر به پردازش کندتر و همچنین اشتباهات شود. همچنین باید هزینه سوئیچ را که کاهش دقت یا سرعتی است که هنگام جابجایی بین وظایف ایجاد می‌شود، به سایر موارد اضافه کرد. اگرچه برخی از هزینه‌های multitasking ناچیز است، اما به هیچ وجه بی‌اهمیت نیستند. multitasking بیش از حد می‌تواند هم با حافظه کاری و هم در حافظه بلند مدت تداخل ایجاد کند. تحقیقات نشان داد که انجام multitasking به صورت مزمن و روزمره با خطاهایی در توانایی ما برای نگهداری و استفاده از اطلاعات در ذهن (حافظه فعال) و توانایی ما برای بازیابی اطلاعات (حافظه بلند مدت) مرتبط است.

از طرف دیگر ما می‌دانیم که تمرین می تواند تأثیر زیادی بر روی مغز داشته باشد، بنابراین برای افزایش توانایی multitasking، باید ظرفیت حافظه فعال را با تمرین تقویت کنیم و این‌تمرین چیزی نیست جز صرف زمان برای تمرکز بر یک کار در یک زمان واحد؛ چرا که  می‌تواند ارتباطات سیناپسی را در مناطقی از مغز که درگیر حافظه فعال هستند افزایش دهد. بنابراین روش تمرین برای افزایش توان ما برای multitasking، اتفاقا با تمرکز بر یک کار در واحد زمان اتفاق می‌افتد.